Պարոն Բոստանջյան, վերջին երկու ամիսներին Հայաստանից արտահանման մեջ ԵՏՄ բաժինը կազմել է 10,7 տոկոս, մնացած երկրներ՝ 89,3 տոկոս։ Ներմուծման մեջ էլ ԵՏՄ մասնաբաժինը կազմել է ընդամենը 12,7 տոկոս, մնացած երկրներինը՝ 87,3 տոկոս։ Կարո՞ղ ենք արձանագրել, որ Հայաստանը հասկացել է, որ ԵՏՄ շուկան այնքան էլ գայթակղիչ չէ իր համար։
Այս պահին, անկախ վիճակագրական ցուցանիշներից, շրջանառությունը ԵՏՄ-ից դուրս, չհաշված եվրոպական մի քանի երկրներ, որտեղ մենք հանքահումքային խտանյութ ենք արտահանում, մենք ուրիշի հետ կապ չունենք։ Այդ առումով, եթե մենք ԵՏՄ-ն և մասնավորապես Ռուսաստանը մտովի ուզենանք դեն նետել, ըստ էության, շրջանառություն գրեթե չենք ունենա ինչպես արտահանման, այնպես էլ ներմուծման առումով։
Մենք տեսնում ենք, որ Բելառուսի նախագահ Լուկաշենկոն կոչ է անում տեղական արտադրանքի համար այլ շուկաներ փնտրել՝ ասելով, որ եթե Ռուսաստանը մեզ չի հասկանում ու չի ցանկանում հասկանալ, այդ դեպքում ուրիշ տեղ կփնտրենք մեր երջանկությունը:
Ընդհանրապես ապրանքների իրացման և շուկաներում տեղ գրավելու համար առաջին հերթին պետք է մրցակցությանը դիմացող ապրանք ունենաս։ Իհարկե, շուկաներ մտնելն այդքան դյուրին գործ չի, բայց եթե ապրանքն իր սպառողական հատկանիշներով բարձր մակարդակի է, պարզապես մխրճվում է շուկա։ Ուզում եմ ասեմ, որ եթե Հայաստանը շուկաների գրավման առումով ունի խոցելիություն, ապա դա ոչ թե առաջին հերթին տվյալ երկրների սուբյեկտիվ մոտեցման պատճառով է, այլ մեր ապրանքների ոչ մրցունակ լինելու։ Սա չի վերաբերում միայն ԵՏՄ երկրներին։ Լուկաշենկոն կլինի, Նազարբաևը կլինի, ցանկացած երկիր իր տնտեսական զարգացման համար կամ ընդհանրապես արդիականացման ու առաջընթացի համար պետք է գտնի քաղաքակրթված ու բարձր մակարդակ ունեցող շուկաներ։ Որպեսզի ավելի մատչելի մեր հասարակությունը հասկանա, մի բան է բրենդային խանութներում ապրանքը վաճառելը, մեկ այլ բան է՝ քրչի բազարում։ Բոլոր դեպքերում, եթե Հայաստանում արտադրված արտադրանքի ճնշող մեծամասնությունը իր որակական հատկանիշներով ստանդարտներին չի համապատասխանում, բնականաբար, շուկաները մեծ սիրով չեն ընդունի իր ապրանքները։
Իսկ ընդհանրապես մեր ապրանքները մրցունակ դարձնելուն ուղղված որևէ քայլ արվո՞ւմ է։
Իհարկե արվում է։
Ո՞ւր են այդ քայլերը։ Այդքան խոսում են ներդրումների համար մեր բիզնես դաշտը առողջացնելու մասին, բայց հարցերը մնում են անլուծելի։ Կարծում եք՝ դրա համար ավելի համակարգային լուծումնե՞ր են պահանջվում։
Տարիներ շարունակ մենք մրցունակության առումով, ներդրումային գրավչության առումով ակնհայտորեն հետին պլաններում ենք գտնվել։ Հիմա կարծեք թե այլընտրանք չունենալու պայմաններում ես իսկապես գոնե դրական ուղղությամբ շարժվելու միտումներ եմ ուզում տեսնել։ Բացի այդ էլ, նոր խորհրդարանական կառավարման պարագայում ես մտածում եմ արմատապես կփոխվեն հարաբերությունները հենց տնտեսության զարգացման գործում։ Սպասեք ու կտեսնեք, որ իմ խոսքերը կարդարանան, առաջիկա մի քանի տարվա մեջ կտեսնենք արդիականացման ճանապարհը, որ Հայաստանը գնում է։
Պարոն Բոստանջյան, հին դեմքերով հնարավո՞ր է արդիականացում ակնկալել։
Իհարկե հնարավոր է։ Մենք ուզենք թե չուզենք, տեղի է ունենում երիտասարդացում։ Նոր սերունդն ավելի պատրաստված ու առողջ է։ Այնպես չէ, որ հին սերունդը ձեռքերը ծալած կանգնի առաջընթացի դիմաց։ Այս 25 տարիների դեգերումն, ըստ էության, արդեն մեզ նահանջի տեղ չի թողնում։ Շարունակությունը լինելու է դեպի վերև։
Այն վիճակագրությունը, որն իր ֆեյսբուքի էջում ներկայացնում է վարչապետը, ցույց է տալիս, որ Հայաստանը փորձում է իր տնտեսությունը դիվերսիֆիկացնե՞լ և միայն ԵՏՄ-ի հետ հույսը չկապե՞լ։
Ոչ, այդպես չի, պարզապես փորձել են ներդրումային գրավչությունը մեծացնել, տեխնոլոգիական զարգացում ապահովել։ Իհարկե, դրանք բարդ պրոցեսներ են և հնարավոր չէ կտրուկ ու շուտափույթ տեսնել դրանց արդյունքները։ Այսինքն այն 1,5 տարին, որ տեսնում ենք այս փոփոխությունները, կարծես այդ ամենի համար նախադրյալներ են ստեղծում։ Մենք չէինք կարող շուտափույթ կերպով տեսնել նվաճումներ։ Բոլոր դեպքերում, մեր նվաճումների համար այսօր արդեն պատրաստված է որոշակի բազա։