Հայերեն


Բազմաբևեռության աշխարհակարգային դրսևորումները․ «Փաստ»

Աշխարհ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Այն իրողության հետ, որ միաբևեռ աշխարհակարգը մնում է փլատակների տակ, արդեն հաշվի են նստում խոշոր պետությունները, այդ թվում՝ ԱՄՆ-ը, որի ուսերին էր դրված միաբևեռ աշխարհակարգի ճարտարապետությունը։ Ջո Բայդենի վարչակազմը պայքարում էր միաբևեռության փլուզումը կանխելու ուղղությամբ, սակայն դեմոկրատների այս քաղաքականությունը երկարաժամկետ իմաստով արդյունք չունեցավ։ Դեմոկրատների վարած քաղաքականության նկատմամբ դժգոհությունների խորացման պայմաններում Դոնալդ Թրամփը առավել ուժեղացած դիրքերում վերընտրվեց նախագահի պաշտոնում։ Ու հիմա արդեն Թրամփի վարչակազմը առերեսվում է միջազգային հարաբերություններում առկա նոր իրողությունների հետ։ ԱՄՆ նոր իշխանությունների համար առաջնային է դարձել առաջին հերթին իրենց երկրի շահերի վրա կենտրոնանալը, փոխել գլոբալիստների վարած քաղաքականության ուղեգիծը՝ խուսափելով աշխարհում տեղի ունեցող բոլոր գործընթացներին միջամտելուց կամ, այսպես ասած, «ոստիկանի» դեր կատարելուց։

Բայց այնպես չէ, որ ԱՄՆ-ը հրաժարվում է միջազգային հարաբերություններում գերտերության իր կարգավիճակից, ընդհակառակը՝ Վաշինգտոնը ձգտում է մնալ առաջատար, բայց հաշվի նստել այլ խաղացողների հետ, որոնք կարող են լինել համաշխարհային կամ տարածաշրջանային ազդեցություն ունեցող ուժեր։ Փաստացի ստացվում է այնպես, որ միակ գերտերության կարգավիճակում մնալու համար ԱՄՆ-ը տարիներ շարունակ ահռելի ծախսեր է կատարել իր հարկատուների հաշվին, իսկ փոխարենն աշխարհն ավելի կայուն ու անվտանգ չի դարձել։ Օրինակ՝ 20 տարի շարունակ՝ 2001 թվականից մինչև 2021 թվականը, ամերիկյան ռազմական ուժերը գտնվում էին Աֆղանստանում։ Ու միայն Աֆղանստանի պատերազմի համար մոտավոր հաշվարկներով ԱՄՆ-ը 2 տրիլիոն դոլար գումար է ծախսել, չնայած նույնիսկ ահռելի ռեսուրսների օգտագործման արդյունքում այդպես էլ Աֆղանստանում ժողովրդավարություն չի հաստատվել։ Ընդհակառակը, ամերիկյան զինված ուժերն, ի վերջո, ստիպված եղան հեռանալ Աֆղանստանից՝ իշխանությունը փաստացի թողնելով թալիբներին, որոնց դեմ մինչ այդ պայքարում էին։

Նույնը վերաբերում է Ուկրաինայում ընթացող պատերազմին։ 2022 թվականի փետրվարից ամերիկյան հարկատուների հաշվին ֆինանսավորվել է Ուկրաինական պատերազմը, սակայն այդ միլիարդավոր դոլարների օգնության արդյունքում ոչ միայն Ուկրաինան ՆԱՏՕ-ի անդամ չի դարձել, այլև իրավիճակն ավելի է սրվել, քանի որ հրահրել է Ռուսաստանին իր վերահսկողության տակ վերցնել Ուկրաինայի արևելյան հատվածի տարածքները։ Չհաշված, որ պատերազմի անկանխատեսելիության աղեղի ձգումը ավելի ու ավելի է մոտեցնում միջուկային պատերազմի հավանականությունը։

Արդեն ԱՄՆ նոր վարչակազմի համար պարզ է, որ Ուկրաինայի համար 2014 թվականի սահմաններին վերադառնալն անհնար է, սակայն պատերազմը կանգնեցնելու համար որոշակի լուծումներ կարելի է գտնել։ Հիմնականում դրան է միտված ԹրամփՊուտին հեռախոսազրույցը։ Իսկ պատերազմների համար ծախսվող ահռելի գումարները ԱՄՆ-ը կարող է ներդնել իր տնտեսության մեջ ու կրճատել շռայլ ծախսերը՝ հատկապես այն պայմաններում, որ ԱՄՆ պետական պարտքի ծավալն արդեն անցել է 36 տրիլիոնի սահմանագիծը, ինչն էլ մոտեցնում է դեֆոլտի հավանականությունը, ինչից ամերիկյան ֆինանսական համակարգին հաջողվել է մի քանի անգամ խուսափել։ Միայն ամերիկյան պարտքի տոկոսների համար վճարվում է ավելի քան 1 տրիլիոն դոլար։ ԱՄՆ-ի կողմից կատարվող ծախսերի կրճատումը այնքան հրատապ է, որ այն չի շրջանցել նաև ՆԱՏՕ-ի շրջանակը։ Վաշինգտոնը պահանջում է, որ եվրոպական գործընկերները իրենց հաշվին վճարեն անվտանգության համար, այլ ոչ թե դա կատարի ԱՄՆ-ը։

Միջազգային հարաբերություններում նկատվող միտումներից է նաև այն, որ համաշխարհային ուժի ծանրության կենտրոնը Եվրոպայից տեղափոխվում է դեպի ասիական տարածաշրջան, որտեղ Չինաստանի մարշը անկասելի է թվում։ Եվ ԱՄՆ-ն իր ռեսուրսները կենտրոնացնում է Չինաստանին զսպելու ուղղությամբ։ Արդեն տեսնում ենք, որ ԱՄՆ-ը 10 տոկոսով բարձրացրեց Չինաստանից ներմուծվող ապրանքների մաքսատուրքերը, դրան ի պատասխան էլ Պեկինը հայտարարեց ԱՄՆ-ից ներմուծվող ապրանքների նկատմամբ մաքսատուրքերը բարձրացնելու մասին։ Միևնույն ժամանակ, ԱՄՆ-ի ռազմավարությունը կենտրոնանում է Ասիա-Խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում չինական գերակայությունը բացառելու ուղղությամբ:

Այս գործընթացների հետ մեկտեղ կանխատեսվում է, որ բազմաբևեռ աշխարհն աչքի է ընկնելու մրցակցայնությամբ և տարաձայնությունների առկայությամբ, երբ միջազգային արենայի յուրաքանչյուր խաղացող առավելապես կենտրոնանում է միայն սեփական շահերի վրա, ինչի արդյունքում երկրորդական պլան են մղվելու անվտանգության մարտահրավերներն ու առկա սպառնալիքները, որոնց հաղթահարումը պետությունների միջև սերտ փոխգործակցություն է պահանջում։ Օրինակ՝ այդ սպառնալիքներից մեկը գոլբալ տաքացումն ու կլիմայական փոփոխություններն են։ Եթե պետությունները չկարողացան համատեղել իրենց ուժերը և մեկ օրակարգով առաջ շարժվել, ապա կլիմայական փոփոխությունները կարող են կատաստրոֆիկ հետևանքներ ունենալ մարդկության համար։

ԱՐՍԵՆ ՍԱՀԱԿՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

«Լավ սովորիր, որ լավ ապրես». Փաշինյանը կառավարության նիստին այս կարգախոսով պաստառ էր բերել. այն կփակցվի դպրոցներումԾնունդով Վանաձորից հայ մոդելը Հռոմում մասնակցել է Dolce & Gabbana-ի շքեղ ցուցադրությանը (լուսանկարներ, տեսանյութ)Հունիսին գրանցվել է ՀԴՄ կիրառման կանոնների խախտման 625 դեպք 1997 թվականից հետախուզվող կինը հայտնաբերվեց «Զվարթնոց» օդանավակայանում Աշխարհահռչակ երաժիշտներն ու հայ երաժշտասերները՝ մեկ հարկի տակ. Ամերիաբանկը՝ Կապան Ֆեստի կողքին 4 ամուսնությունից հետո Ջենիֆեր Լոպեսը ակնարկել է, որ այլևս չի հավատում ամուսնությանը Այդ նյութը 1000 անգամ ավելի շատ էներգիա է առաջացնում և այն արդեն գոյություն ունի Համապարփակ պաշտպանությունն է մեր երկրի զարգացման գրավականը. Ավետիք Քերոբյան Իշխանավորի անպարկեշտ պահվածքի և ազգային բարոյականության նսեմացման մասին․ Հրայր Կամենդատյան Թևանյանը և Անդրեասյանը մեկնարկել են հաղթանակով Հայաստանի՝ Արևմուտքի հետ արտաքին կամ տնտեսական կապերի խորացում, իրականում, գոյություն չունի, իշխանության գործողությունները զուտ ՀՀ-ին ինտեգրում են Թուրքիային. Նաիրի Սարգսյան «Վեհափառ հայրապետի դեմ սկսված պայքարն իրականում Վեհի դեմ չէ. այն շատ արագ վերածվելու է Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու դեմ քայքայիչ պայքարի». Արտակ Զաքարյան Վարչապետը ավտոբուսի ուղևոր չէ, նա շարասյան հրամանատարն է՝ թե՛ կյանքի, թե՛ մահվան ճանապարհին․ Հրայր Կամենդատյան Վարչախումբն արդեն ասում է, թե արցախցիները հայ չեն, ամո´թ. Տիգրան Խաչատրյան Մեզ նոր էլիտաներ են պետք, որոնք սեփական ժողովրդի նկատմամբ կունենան պատասխանատվության զգացում․ Մհեր Ավետիսյան ԵՊՀ Աշխարհագրության և երկրաբանության ֆակուլտետի ուսանողներն արդեն երկրորդ տարին իրենց արտադրական պրակտիկան անց են կացնում Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատում Արաբկիրի համայնքային ոստիկանները ձերբակալել են թմրամիջոցով փաթեթներ տեղադրող երիտասարդի Harmony Meetup VII-ը Երևանում հյուրընկալել է Web3 առաջատարներին Փաշինյանը ցուցադրեց իր վախերը Սամվել Կարապետյանից Ամերիկյան առաջարկը միակն քննարկվող տարբերակն է Փաշինյանի անտրամաբանական քայլերն ու ՌԴ արձագանքը Փաշինյանի հերթական նվերը Ալիևին Երևանում կայացել է Ortak x B.F.T.H. Arena մրցանակաբաշխությունը ՌԴ-ՀՀ տնտեսական հարաբերությունների անհավասարակշռությունը և պաշտոնական անսկզբունքայնությունը․ Հրայր ԿամենդատյանԱրարատի մարզի մի շարք հասցեներում փորձարկվելու են էլեկտրական շչակներ Փաշինյանի ամենամեծ հաղթանակներից մեկն այն է, որ ինչ դուրս տա, բոլորս սկսում ենք ամեն ցնդաբանություն ցիտել, մեկնաբանել, քննարկել․ Աննա Կոստանյան Զանգվածային հարձակում ՌԴ-ի վրա․ ինչ է կատարվել գիշերը Երևանի Արաբկիր վարչական շրջանում գործարկվեց «ՀայաՔվե»-ի թվով 10-րդ գրասենյակը․ Ավետիք Չալաբյան Եկեղեցու նկատմամբ իշխանության նման վերաբերմունքն անընդունելի և աններելի է. քաղաքացի Արևմտյան «փիառի» փուչիկը. «Փաստ» Սյունիքով անցնելիք ճանապարհի թնջուկն ու սարդոստայնը. «Փաստ» 90-ականների սկզբին այդ ամենը հասկանալի էր, իսկ հիմա՞.... «Փաստ» «Օրվա իշխանություններն, իրենց նեղ խմբային քաղաքական շահից դրդված, մտել են աշխարհաքաղաքական խաղերի մեջ». «Փաստ» Ուզում է ջնջել այն ամենն, ինչ որևէ կերպ կապված է Արցախի հետ. «Փաստ» Կքննարկվի՞, արդյոք, 8 ամսական երեխայի մոր խափանման միջոցի փոփոխության հարցն այսօրվա դատական նիստում. «Փաստ» Երբ արդարադատությունն ու իրավապահ համակարգը վերածվում են քաղաքական գործիքի. «Փաստ» Ռազմավարական նոր նախագիծ Գեղարքունիքում. ի՞նչ հզորությունների մասին է խոսքը. «Փաստ» Ինչո՞ւ է հակառակորդը շարունակում պահել սահմանային լարվածությունը. «Փաստ» «Երրորդ ուժը» Հայաստանում. կա՞, արդյոք, այլընտրանք. «Փաստ» «Գոռ» սգո սրահի խոհանոցի արտադրական գործունեությունը կասեցվել է Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագիրը կարող է նախաստորագրվել, «մենյու»-ի մեջ նման գաղափար կա. վարչապետՄադրիդի «Ռեալ»-ն անսպասելի առաջարկով դիմել է ՖԻՖԱ-ին Բայդենն ի վիճակի չէր ավարտել այս պատերшզմը, վստահ եմ՝ Թրամփը կկարողանա դա անել. ԶելենսկիFerrari-ն խորհրդավոր հաճախորդի համար ստեղծել է եզակի հիպերմեքենա՝ այն կոչելով պատվիրատուի պատվինԿրեմլը կոչ է անում բոլոր կողմերին ճնշում գործադրել Ուկրաինայի վրա, որպեսզի ՌԴ-ի հետ նոր բանակցությունների փուլ տեղի ունենա. ՊեսկովԹրամփը Մերցին առաջարկել է Ուկրաինայի համար 2-ի փոխարեն 5 Patriot զենիթահրթիռային համակարգ գնել. The Wall Street JournalԵկեք ես գնահատական չտամ Ռուսաստանի գործողություններին, մտածելակերպին, դանդաղկոտությանը, անհեռատեսությանը և այլն. Նաիրի Սարգսյան«Ձեզ համար երգելն ամեն անգամ մեծ հուզմունք է». Լիլիթ Հովհաննիսյան Ջուդ Բելինգհեմը վիրահատության է ենթարկվել․ հայտնի են ապաքինման ժամկետները Վախենում եմ ասել, թե այսպես շարունակվելու դեպքում, 10 տարի հետո Հայաստանն ի՞նչ կարգավիճակում է լինելու. Զաքարյան
Ամենադիտված